معرفی زنیان و خواص درمانی آن

زنیان میوه‌ی گیاهی است که نام سنتی گیاه آن انیسون بری می‌باشد.

نام علمی:

Trachyspermum ammi L. Sprague، نام فرانسه Sison، نام انگلیسی Ammi و نام انگلیسی میوه Ajava seeds می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، زنیان، انیسون‌بری، نخوه، کمون حبشی و زیره وحشی نامیده شده است.

تیره گیاه:

جعفری Umbelliferae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و یک ساله با ساقه‌هایی پرشاخه و به ارتفاع حدود 80 سانتی‌متر، برگ‌های آن منقسم به بریدگی‌های نازک و ظریف و گل‌های آن سفید رنگ، کوچک، مجتمع و به صورت چتر مرکب می‌باشند. میوه‌اش معطر، کوچک، بیضی شکل، قهوه‌ای رنگ مایل به زرد و بر روی آن 5 خط طولی نخی شکل به رنگ روشن‌تر و دو نوع تار نازک تک سلولی مشاهده می‌شود به طوری که بعضی از آنها کوتاه و مخروطی و برخی دیگر دارای یک قسمت متورم در انتها می‌باشند.

طبیعت زنیان:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نقاط کشورها خصوصاً در هند و مصر و در ایران بیشتر در استان‌های آذربایجان، اصفهان، خوزستان، فارس، کرمان، سیستان و بلوچستان، تهران، خراسان شمالی، جنوبی و رضوی روییده و پرورش داده می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در زنیان:

اسانس روغنی فرّار شامل تیمول، سیمن، آلفا پی‌نن، دیپانتن و غیره در آن تشخیص داده شده است.  

بخش مورد استفاده:

میوه (زنیان)

نحوه مصرف:

معمولاً زنیان را به صورت دم کرده یا پودر شده آن را به صورت کفلمه استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها مقدار و نحوه مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی:

لاغرکننده و دفع کننده انواع انگل‌ها، بادشکن و رفع کننده سوءهاضمه، ضد عفونی کننده قوی و تقویت کننده معده، از بین برنده جوش‌های عفونی بدن و رفع کننده بوی بد واژن، مسکن سیستم عصبی و محرک، تقویت کننده نیروی جنسی و مقوی قوای جسمانی، ضد تهوع و اشتهاآور، خارج کننده سموم از بدن و ضد اسپاسم، تحلیل برنده گازهای بدن و قطع کننده اسهال، برطرف کننده حبس البول و کاهنده چربی، خارج کننده سنگ کلیه و تصفیه کننده کبد می‌باشد. در ضمن برای قولنج، دل بهم‌خوردگی، درد و تورم معده، ناراحتی‌های گلو، سرفه، بیماری‌های دستگاه گوارش، در دهای عادت ماهیانه، روماتیسم و دلپیچه نیز مفید است و از گندیدن غذا در معده جلوگیری می‌کند. در استعمال خارجی خمیر پودر زنیان معالج بواسیر، ورم مقعد و خونریزی آن و به صورت مشمع مسکن کمردرد و درد آرتروز می‌باشد.

تذکر:

استفاده از زنیان برای مادران شیرده ممنوع زیرا سبب کم شدن یا خشک شدن شیر آنها می‌گردد و زیاده‌روی در مصرف آن برای اشخاص گرم مزاج نیز مضر است.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.